Chronograaf van 354

De Chronograaf van 354 of Kalender van 354 is de benaming die gebruikt wordt voor een verlucht handschrift uit de late oudheid. Het handschrift, een soort almanak opgebouwd rond een kalender, is de enige volledige kalender die uit de tijd van het Romeinse keizerrijk die is overgeleverd. Weliswaar is het handschrift zelf niet bewaard gebleven, maar het is bekend uit de getrouwe kopieën die gemaakt werden in de negende eeuw tijdens de Karolingische renaissance. De Karolingische kopieën werden op hun beurt extensief gekopieerd tussen de negende en zeventiende eeuw. Vandaag blijven er een groot aantal geschriften over met enerzijds uittreksels uit de Karolingische kopieën en anderzijds beschrijvingen ervan. De kopieën uit de negende eeuw zijn zelf ook verloren gegaan.

De Chronograaf van 354 is het oudste bekende verluchte handschrift. De codex was een compilatie van diverse teksten die eind 353 of begin 354 werd samengesteld door de bekende kalligraaf Furius Dionysius Filocalus^[1] voor een Romeins senator.^[2]

Het belang van de chronograaf vloeit voort uit het feit dat hij een bron is voor diverse wetenschappelijke disciplines zoals de klassieke en christelijke archeologie, de kunstgeschiedenis en de boekverluchting, de klassieke filologie, de patristiek en de geschiedenis van de kerk.^[3] In de renaissance speelde de kalender een belangrijke rol bij de discussies over de kalenderhervorming ingevoerd door paus Gregorius XIII in 1582.^[4]

De chronograaf is het eerste geschrift dat kerstmis als feest voor de geboorte van Christus vermeldt (25 december).^[5]

1. ↑ Furius Dionysius Filocalus maakte voor paus Damasus I talrijke inscripties in de catacomben en in kerkelijke gebouwen.
2. ↑ R.W. Burgess, The Chronograph of 354: its Manuscripts, Contents, and History, in Journal of Late Antiquity 5 (2012), p. 345.
3. ↑ J. Divjak - W. Wischmeyer, Das Kalenderbuch von 354, der Chronograph des Filocalus, I, Verlag Holzhausen, Wenen, 2014, p. v.
4. ↑ Johannes Divjak, Wolfgang Wischmeyer, 2014, pp. 15-16.
5. ↑ K.M. Simmons, The Origins of Christmas and the Date of Christ's Birth, in Journal of the Evangelical Theological Society 58 (2015), p. 301. Gearchiveerd op 3 maart 2022.